Tomasz.Kalota.pl

Skanowanie staje się obecnie coraz bardziej powszechną formą udostępniania, przekazywania oraz przechowywania różnego rodzaju dokumentów, grafik, ilustracji, zdjęć itp. Z technologii tej korzystamy, gdy chcemy przygotować materiały do publikacji, pracy dyplomowej, sprawozdania, czy strony internetowej. W związku z tym coraz częściej stajemy przed koniecznością złożenia zamówienia na skanowanie jakiegoś materiału w firmie czy instytucji świadczącej tego typu usługi. Podczas składania takiego zamówienia okazuje się, że musimy dokonać wyboru szeregu parametrów technicznych, mających wpływ na jakość, wielkość oraz cenę pliku, który otrzymamy. I tu często pojawia się problem, ponieważ nie jesteśmy pewni co tak naprawdę potrzebujemy.

Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie zagadnień związanych ze skanowaniem osobom, które stykają się z tym tematem po raz pierwszy i nie bardzo wiedzą jak się w nim poruszać. Mam nadzieję, że zawarte tu informacje pomogą Państwu w pracy i umożliwią bardziej efektywne wykorzystanie technik komputerowych do własnych celów.

Co to jest skanowanie?

Najprościej można powiedzieć, że skanowanie (inaczej digitalizacja) jest procesem polegającym na przetworzeniu  danych wizualnych (obrazu) na postać cyfrową, czyli taką, którą można używać w komputerze. Wynikiem skanowania jest plik, w którym zapisane są informacje wykorzystywane przez oprogramowanie do wyświetlenia obrazu na ekranie monitora lub do wydrukowania na drukarce. Plik jest finalnym produktem, który otrzymamy jeśli złożymy zamówienie na skanowanie wybranych materiałów. Może on być przekazany na dyskietce, płycie CD lub przesłany pocztą elektroniczną. Obraz cyfrowy zapisany w pliku można poddawać edycji, umieszczać w pracy dyplomowej lub na stronie internetowej, drukować na drukarce bądź dostarczyć do drukarni i wykorzystać w publikacji lub książce (oczywiście po uregulowaniu spraw związanych z prawem autorskim). Jak widać skanowanie jest bardzo praktyczną i wygodną formą dysponowania różnego rodzaju dokumentami oraz umożliwiającą ich wszechstronne wykorzystanie. W dalszej części opiszę niektóre parametry określające proces skanowania oraz właściwości plików.

Rozdzielczość

Aby obraz był zrozumiały dla komputera, w procesie skanowania zostaje podzielony na drobne punkciki. Są one najmniejszymi jednostkami, zawierającymi informacje o cząstce obrazka, którą reprezentują. Dla komputera informacje te są instrukcjami opisującymi dany fragment obrazka (np. jaki ma kolor). Rozdzielczość natomiast jest liczbą określającą ilość punktów przypadających na jednostkę długości. Wyrażana jest w dpi (dots per inch) co oznacza liczbę punktów na cal. Wraz ze wzrostem rozdzielczości polepsza się jakość skanowanego dokumentu, ale jednocześnie zwiększa się objętość pliku.

Istnieje kilka rodzajów rozdzielczości, np.: wyjściowa, wejściowa, optyczna, interpolowana. Nie będę jednak opisywał tutaj wszystkich ze względu na charakter niniejszego poradnika. Ma on służyć głównie osobom, które korzystają z usługi skanowania, a dla których najważniejsza jest rozdzielczość wyjściowa, czyli rozdzielczość otrzymanego pliku.

Głębia barwna

Głębia barwna, inaczej nazywana głębią bitową lub rozdzielczością bitową, definiuje tryb skanowania. Prościej mówiąc określa, czy wybrany materiał ma być skanowany w kolorze, w odcieniach szarości czy jako czarno-biały. Istnieje kilka rodzajów głębi barwnej, lecz tu ograniczę się do opisania trzech najczęściej wykorzystywanych.

Line art (1-bitowy) nazywany też mapą bitową. Obraz przedstawiany jest za pomocą koloru czarnego albo białego. Każdy piksel zawiera tylko jeden bit informacji, dlatego pliki zawierające skanowany materiał są stosunkowo niewielkie. Tryb ten stosuje się do skanowania czarno-białych rysunków lub tekstu.

Grayscale (8-bitowy) nazywany też monochromatycznym. Obraz przedstawiany jest za pomocą 256 odcieni szarości. Każdy piksel zawiera 8 bitów informacji, dlatego wielkość pliku jest osiem razy większa od pliku zapisanego w trybie line art. Ten tryb zaleca się do skanowania czarno-białych fotografii i ilustracji.

Model RGB (24-bitowy). Obraz przedstawiany jest za pomocą trzech kanałów Red, Green, Blue. Każdy zawiera po osiem bitów i dlatego w tym trybie plik jest 24 razy większy od mapy bitowej oraz 3 razy większy od obrazu monochromatycznego. Model RGB stosuje się przy skanowaniu kolorowych fotografii i ilustracji.

Format pliku

Jak już wspomniałem wcześniej, podczas skanowania obraz zamieniany jest na postać cyfrową, czyli zbiór informacji zrozumiałych dla komputera. Wszystkie te informacje zapisywane są do pliku, który otrzymamy składając zamówienie na skanowanie określonego materiału i który będzie można oglądać na monitorze, wydrukować lub poddać edycji. Formaty plików określają rodzaj zapisanych informacji oraz zgodność ze standardami przyjętymi w różnych aplikacjach (programach komputerowych). Rozpoznaje się je po rozszerzeniach nazw pisanych po kropce np: foto01.tif, foto02.jpg. Istnieje wiele różnych formatów ale najbardziej uniwersalnymi i najczęściej używanymi są:

TIFF (.tif) – opracowany specjalnie dla zastosowań związanych z tworzeniem układu strony, jest obsługiwany przez większość programów graficznych i może być używany na wielu platformach;

JPEG (.jpg) – format umożliwiający zastosowanie znacznej kompresji, dzięki której pliki maja niewielkie rozmiary, ale za cenę utraty jakości obrazu.

Jakie wybrać parametry?

Żeby wybrać optymalne parametry pliku, musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, do czego wykorzystany będzie skanowany materiał. Nie ma bowiem sensu skanowanie z rozdzielczością 600 dpi, w trybie RGB czarno-białego zdjęcia przeznaczonego do publikacji w Internecie, ponieważ plik, który powstanie, będzie zdecydowanie za duży i niepotrzebnie poniesiemy dodatkowe koszty. Natomiast parametry te będą jak najbardziej odpowiednie, gdy przygotowujemy materiały przeznaczone do druku książki zawierającej kolorowe ilustracje. W dalszej części opiszę kilka najbardziej popularnych zastosowań skanowanych materiałów i zaproponuję dla nich odpowiednie parametry.

Ilustracje do prac dyplomowych

• rozdzielczość – 100 ÷ 200 dpi
• format pliku – JPEG

Materiały przeznaczone do druku

• rozdzielczość – 300 ÷ 600 dpi
• format pliku – TIFF

Wskazane jest aby powyższe parametry skonsultować z osobą, która będzie odpowiedzialna za wydruk. W niektórych przypadkach (np. druk plakatu) warto rozważyć zastosowanie wyższej rozdzielczości.

Materiały do publikacji w Internecie

• rozdzielczość – do 100 dpi
• format pliku – JPEG

Koszty

Do wyceny usługi skanowania najczęściej stosowane są następujące kryteria:

• rozdzielczość (dpi);

• wielkość pliku (MB);

• rodzaj użytego sprzętu (np. skaner bębnowy, skaner płaski, skaner do mikroform);

• rodzaj skanowanych materiałów (np. zdjęcia, slajdy, negatywy, mikrofilmy);

• ilość skanowanych materiałów.

Jeżeli cena skanowania uzależniona jest od parametrów pliku, to warto określić je przy składaniu zamówienia i wybrać najbardziej optymalne celem uniknięcia niepotrzebnych kosztów.

Literatura

1. Aleksander Kwaśny: Od skanera do drukarki. Wydawnictwo Helion S.A., 2001.

2. Sybil Ihrig, Emil Ihrig: Skanowanie dla profesjonalistów. Wydawnictwo RM Sp z o.o., 1998.

3. Bogdan Kamiński: Skanery płaskie. Jak skanować. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996.

4. David Blatner,Steve Roth: Skanowanie i półtony w praktyce. Lettra-Graphic s.c., 1995.

5. Winston Steward: Tajniki skanowania. Wydawnictwo MIKOM.